Αρχική » recources » Τι είναι η άνοια

Εδώ περιγράφεται η ασθένεια της άνοιας, ποια άτομα προσβάλλονται, μερικές από τις πιο συνηθισμένες μορφές άνοιας, οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας και η σημασία της έγκαιρης ιατρικής διάγνωσης.

Τι είναι η άνοια

Με τον όρο άνοια περιγράφεται ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούνται από διαταραχές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Δεν είναι μία συγκεκριμένη ασθένεια. Η άνοια επηρεάζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα να εκτελεί το άτομο καθημερινές εργασίες. Η λειτουργία του εγκεφάλου επηρεάζεται αρκετά και παρεμβαίνει στη φυσιολογική κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του. Το σήμα κατατεθέν της άνοιας είναι η αδυναμία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων ως συνέπεια της μειωμένης γνωστικής ικανότητας.

Οι γιατροί κάνουν διάγνωση άνοιας εάν δύο ή περισσότερες γνωστικές λειτουργίες έχουν διαταραχθεί σημαντικά. Στις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται μπορεί να περιλαμβάνονται η μνήμη, οι δεξιότητες στον προφορικό λόγο, η κατανόηση πληροφοριών, οι δεξιότητες κατανόησης του χώρου, η κρίση και η προσοχή. Οι άνθρωποι με άνοια μπορεί να έχουν δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και στον έλεγχο των συναισθημάτων τους. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν αλλαγές στην προσωπικότητα. Τα ακριβή συμπτώματα που βιώνει ένα άτομο με άνοια εξαρτώνται από τις περιοχές του εγκεφάλου που έχουν πάθει βλάβη από τη νόσο που προκαλεί την άνοια.

Σε πολλές μορφές άνοιας, μερικά από τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο σταματούν να λειτουργούν, χάνουν τις συνδέσεις τους με άλλα κύτταρα και πεθαίνουν. Η άνοια συνήθως είναι εκφυλιστική. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια εξαπλώνεται σταδιακά μέσα στον εγκέφαλο και τα συμπτώματα του ατόμου χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου.

Ποια άτομα παθαίνουν άνοια

Η άνοια μπορεί να συμβεί στον καθένα, αλλά ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια είναι ηλικιωμένοι, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν παθαίνουν άνοια. Δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, αλλά προκαλείται από ασθένεια του εγκεφάλου. Λιγότερο συχνά, άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών παρουσιάζουν άνοια και αυτή λέγεται «άνοια σε νεότερη ηλικία».

Υπάρχουν μερικές πολύ σπάνιες μορφές κληρονομικής άνοιας, όπου μια συγκεκριμένη γονιδιακή μετάλλαξη είναι γνωστό ότι προκαλεί τη νόσο. Οι περισσότερες περιπτώσεις άνοιας όμως, δεν σχετίζονται με αυτά τα γονίδια. Οι άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό άνοιας όμως έχουν αυξημένο κίνδυνο.

Ορισμένοι παράγοντες υγείας και τρόπου ζωής φαίνεται επίσης να παίζουν κάποιο ρόλο στον κίνδυνο ενός ατόμου να πάθει άνοια. Οι άνθρωποι με παράγοντες αγγειακού κινδύνου που δεν κάνουν θεραπεία όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, έχουν αυξημένο κίνδυνο. Και οι άνθρωποι που είναι λιγότερο πνευματικά και σωματικά δραστήριοι.

Τι προκαλεί την άνοια;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ασθένειες που προκαλούν άνοια. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αιτία που οι άνθρωποι παρουσιάζουν αυτές τις ασθένειες είναι άγνωστη.

Οι πιο συνηθισμένες μορφές άνοιας είναι:

 

Νόσος Αλτσχάιμερ

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η συνηθέστερη μορφή άνοιας και αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα όλων των περιπτώσεων. Προκαλεί μια σταδιακή μείωση των γνωστικών ικανοτήτων που συχνά αρχίζει με την απώλεια της μνήμης. Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από δύο ανωμαλίες στον εγκέφαλο – αμυλοειδείς πλάκες και νευροϊνιδιακές αλλοιώσεις. Οι πλάκες είναι μη φυσιολογικές μάζες μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται β-αμυλοειδές. Οι αλλοιώσεις είναι «κουβάρια από στριμμένα νήματα» που αποτελούνται από μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ταυ. Οι πλάκες και οι αλλοιώσεις σταματούν την επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων και ως συνέπεια πεθαίνουν.

 

Αγγειακή άνοια

Η αγγειακή άνοια είναι η γνωστική δυσλειτουργία που προκαλείται από βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Μπορεί να προκληθεί από ένα και μόνο εγκεφαλικό επεισόδιο, ή από πολλά εγκεφαλικά επεισόδια που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου.
Η διάγνωση της αγγειακής άνοιας γίνεται όταν υπάρχουν ενδείξεις της νόσου των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο και μειωμένη νοητική λειτουργία που παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή.
Τα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας μπορεί να αρχίσουν ξαφνικά μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, ή μπορεί να αρχίσουν σταδιακά καθώς η ασθένεια των αιμοφόρων αγγείων επιδεινώνεται. Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα τη θέση και το μέγεθος της βλάβης του εγκεφάλου. Μπορεί να επηρεάσει μόνο μία ή μερικές συγκεκριμένες γνωστικές λειτουργίες.
Η αγγειακή άνοια μπορεί να φαίνεται παρόμοια με τη νόσο Αλτσχάιμερ, κι ένας συνδυασμός της νόσου Αλτσχάιμερ και αγγειακής άνοιας είναι αρκετά συνηθισμένος.

 

Νόσος με Λιούη σώματα

Η νόσος με Λιούη σώματα χαρακτηρίζεται από την παρουσία σωμάτων Λιούη στον εγκέφαλο. Τα Λιούη σώματα είναι ανώμαλες μάζες πρωτεΐνης άλφα-συνουκλεΐνης που αναπτύσσονται μέσα στα νευρικά κύτταρα. Αυτές οι ανωμαλίες εμφανίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου προκαλώντας αλλαγές στην κίνηση, την σκέψη και τη συμπεριφορά.

Τα άτομα με νόσο σώματα Λιούη μπορεί να εμφανίσουν μεγάλες διακυμάνσεις στην προσοχή και στη σκέψη. Μπορεί να αλλάξουν από σχεδόν φυσιολογική απόδοση σε σοβαρή σύγχυση μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι οπτικές ψευδαισθήσεις είναι επίσης ένα συνηθισμένο σύμπτωμα.

Τρεις αλληλεπικαλυπτόμενες διαταραχές μπορούν να περιλαμβάνονται στη νόσο με Λιούη σώματα:

  • Άνοια με Λιούη σώματα
  • Νόσος Πάρκινσον
  • Άνοια της νόσου Πάρκινσον

Όταν πρωτοεμφανιστούν τα συμπτώματα στις κινήσεις, συχνά γίνεται διάγνωση της νόσου Πάρκινσον. Καθώς εξελίσσεται η νόσος Πάρκινσον οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν άνοια.
Όταν πρωτοεμφανιστούν γνωστικά συμπτώματα, τότε γίνεται διάγνωση ως άνοια με Λιούη σώματα.
Η νόσος με Λιούη σώματα μερικές φορές συνυπάρχει με τη νόσο Αλτσχάιμερ ή και την αγγειακή άνοια.

 

Άνοια Πρόσθιου Εγκεφαλικού Λοβού

Άνοια Πρόσθιου Εγκεφαλικού Λοβού σημαίνει προοδευτική βλάβη στο μετωπικό ή και κροταφικό λοβό του εγκεφάλου. Τα συμπτώματα συχνά αρχίζουν όταν τα άτομα είναι στα 50 ή στα 60τους και μερικές φορές νωρίτερα.

Υπάρχουν δύο κύριες εκδηλώσεις της άνοιας πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού: μετωπική (που εμφανίζεται με συμπτώματα συμπεριφοράς και αλλαγές στην προσωπικότητα) και κροταφική (που εμφανίζεται με διαταραχές στον προφορικό λόγο). Όμως αυτές οι δύο συχνά αλληλεπικαλύπτονται. Επειδή οι μετωπιαίοι λοβοί του εγκεφάλου ελέγχουν την κρίση και την κοινωνική συμπεριφορά, οι άνθρωποι με άνοια πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού συχνά έχουν προβλήματα διατήρησης μιας κοινωνικά κατάλληλης συμπεριφοράς. Μπορεί να είναι αγενείς, να παραμελούν συνηθισμένες υποχρεώσεις, να είναι ψυχαναγκαστικοί ή επαναληπτικοί, να είναι επιθετικοί, να δείχνουν έλλειψη αναστολής ή να ενεργούν αυθόρμητα.

Υπάρχουν δύο κύριες μορφές κροταφικής ή γλωσσικής παραλλαγής της άνοιας πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού:

Η σημασιολογική άνοια περιλαμβάνει μια σταδιακή απώλεια της έννοιας των λέξεων, προβλήματα στην εύρεση των λέξεων και να θυμούνται ονόματα ανθρώπων και έχουν δυσκολίες κατανόησης του προφορικού λόγου.

Η εκφυλιστική «μη άπταιστα – αφασία» είναι λιγότερο συχνή και επηρεάζει την ικανότητα να μιλάει το άτομο άπταιστα.

Η άνοια πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού μερικές φορές ονομάζεται εκφύλιση πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού (εκφύλιση FTLD) ή νόσος Pick.

 

Ποιές είναι οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας

Οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας μπορεί να είναι ανεπαίσθητες, αόριστες και μπορεί να μην είναι άμεσα φανερές. Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα μπορεί να είναι:

  • Προοδευτική και συχνή απώλεια μνήμης
  • Σύγχυση
  • Αλλαγή προσωπικότητας
  • Απάθεια και απόσυρση
  • Απώλεια της ικανότητας να εκτελεί καθημερινά πράγματα

 

Μήπως δεν είναι άνοια;

Να θυμάστε ότι πολλές παθήσεις έχουν παρόμοια συμπτώματα με αυτά της άνοιας, οπότε μην υποθέτετε ότι κάποιος έχει άνοια απλά επειδή παρουσιάζει μερικά απ’ τα παρακάτω συμπτώματα:

Εγκεφαλικά επεισόδια, κατάθλιψη, αλκοολισμός, λοιμώξεις, ορμονικές διαταραχές, διατροφικές ανεπάρκειες και εγκεφαλικοί όγκοι όλα μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της άνοιας. Πολλές απ’ αυτές τις παθήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν.

 

Η σωστή διάγνωση είναι σημαντική

Η επίσκεψη σε γιατρό στο αρχικό στάδιο είναι κρίσιμης σημασίας. Μόνο ένας γιατρός μπορεί να κάνει διάγνωση της άνοιας. Μια πλήρης ιατρική αξιολόγηση μπορεί να εντοπίσει μια θεραπεύσιμη πάθηση και να εξασφαλίσει ότι θα αντιμετωπιστεί σωστά, ή να επιβεβαιώσει την παρουσία άνοιας.

Μια αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

  • Ιατρικό ιστορικό – ο γιατρός θα ρωτήσει για τα παλιά και τα τωρινά ιατρικά προβλήματα, το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, οποιαδήποτε φάρμακα που παίρνει το άτομο και τα προβλήματα με το μνημονικό, σκέψη ή συμπεριφορά που προκαλούν ανησυχία. Ο γιατρός μπορεί επίσης να θελήσει να μιλήσει με ένα στενό μέλος της οικογένειας που μπορεί να βοηθήσει στην παροχή όλων των αναγκαίων πληροφοριών.
  • Σωματική εξέταση – αυτή μπορεί να περιλαμβάνει εξετάσεις των αισθήσεων και λειτουργίας των κινήσεων, καθώς επίσης για τη λειτουργία της καρδιάς και του πνεύμονα για να βοηθήσει να αποκλειστούν άλλες παθήσεις.
  • Εργαστηριακές εξετάσεις – όπως διάφορες αιματολογικές και ουρολογικές εξετάσεις για να εντοπιστεί οποιαδήποτε πιθανή ασθένεια που μπορεί να ευθύνεται για τα συμπτώματα.
  • Νευρολογικές ή νοηματικές εξετάσεις – χρησιμοποιούνται διάφορες εξετάσεις για να αξιολογηθούν οι ικανότητες σκέψης όπως η μνήμη, γλώσσα, προσοχή και επίλυση προβλημάτων, οι οποίες επακόλουθα βοηθούν στον εντοπισμό της βασικής αιτίας ή το είδος της άνοιας.
  • Ακτινογραφία του εγκεφάλου – υπάρχουν ορισμένες ακτινολογικές εξετάσεις που εξετάζουν τη δομή του εγκεφάλου και χρησιμοποιούνται για να αποκλειστεί η ύπαρξη εγκεφαλικών όγκων ή θρόμβων του αίματος ως η αιτία των συμπτωμάτων, και να εντοπιστούν σχήματα απώλειας εγκεφαλικού ιστού με τα οποία γίνεται διαφοροποίηση μεταξύ των διαφορετικών ειδών άνοιας. Άλλες ακτινογραφίες εξετάζουν το πόσο ενεργά είναι ορισμένα μέρη του εγκεφάλου που βοηθούν επίσης να γίνει διαχωρισμός του συγκεκριμένου είδους της άνοιας.
  • Ψυχιατρική αξιολόγηση – για τον εντοπισμό θεραπεύσιμων διαταραχών όπως κατάθλιψη και για τη διαχείριση οποιωνδήποτε ψυχιατρικών συμπτωμάτων όπως ανησυχία ή ψευδαισθήσεις που μπορεί να συνυπάρχουν με την άνοια.

 

Από πού να αρχίσετε

Τα καλύτερο μέρος για να αρχίσετε είναι με το γιατρό του ατόμου. Ο γιατρός αφού λάβει υπόψη τα συμπτώματα και δώσει εντολή να γίνουν οι διαγνωστικές εξετάσεις, μπορεί να κάνει μια προκαταρκτική διάγνωση ή να παραπέμψει το άτομο σε ειδικό όπως νευρολόγο, γηρίατρο ή ψυχίατρο.

Μερικά άτομα μπορεί να είναι διστακτικά στην ιδέα επίσκεψης σε γιατρό. Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα με την υγεία τους επειδή οι εγκεφαλικές αλλαγές που συμβαίνουν με την άνοια παρεμβάλλονται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίσει ή να εκτιμήσει τις αλλαγές που συμβαίνουν. Άλλα άτομα που διατηρούν ακόμη την ικανότητα της αντίληψης για την πάθησή τους, μπορεί να φοβούνται την επαλήθευση των φόβων τους. Ένας απ’ τους αποτελεσματικότερους τρόπους για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα είναι να βρείτε κάποια άλλη αιτία για την επίσκεψη στο γιατρό. Θα μπορούσατε να υποδείξετε μια εξέταση ή επανεξέταση για την πίεση ή μια επανεξέταση μιας μακροχρόνιας πάθησης ή φαρμάκου. Ένας άλλος τρόπος είναι να υποδείξετε ότι είναι καιρός να κάνετε και οι δυο σας ένα τσεκάπ στο γιατρό. Μια ήρεμη προσέγγιση στο σημείο αυτό μπορεί να βοηθήσει για να ξεπεράσει το άτομο τις ανησυχίες και τους φόβους του.

Αν το άτομο πάλι δεν θέλει να επισκεφθεί γιατρό, να ζητήσετε συμβουλές από το γιατρό του ατόμου.

Αν νομίζετε ότι ο γιατρός σας δεν παίρνει στα σοβαρά τις ανησυχίες σας, σκεφτείτε να πάρετε δεύτερη γνώμη.

 

Σας προτείνουμε να διαβάσετε και το άρθρο «Φροντίζοντας κάποιον που πάσχει από άνοια» όπου αναλύονται οι τρόποι ομαλής επικοινωνίας με τον άνθρωπο που πάσχει από άνοια και υπογραμμίζονται οι τρόποι φροντίδας του φροντιστή.